زراعت برنج

اهميت اقتصادي برنج اين است كه بعد از گندم دومين غله اي است كه سطح كشت وسيع دارد. ويكي از مواد غذايي عمده محسوب مي شود كه 70% برنج جهان در مناطق مرطوب و گرمسيري اسيا كشت مي شود. 50% در هند و چين توليد و مصرف مي شود .

زراعت برنج

برنج oriza sativa يا rice :

اهميت اقتصادي برنج اين است كه بعد از گندم دومين غله اي است كه سطح كشت وسيع دارد. ويكي از مواد غذايي عمده محسوب مي شود كه 70% برنج جهان در مناطق مرطوب و گرمسيري اسيا كشت مي شود. 50% در هند و چين توليد و مصرف مي شود . مصرف سرانه برنج بيش از 90 كيلو گرم است كه در ايران به طور متوسط 40 كيلو گرم است ولي در اروپا 5 كيلو گرم است. مقدار نشاسته در برنج بيشتر از گندم ولي پروتئين ان كمتر است. لذا ارزش غذايي ان كمتر از گندم است. علاوه بر تغذيه در صنايع غذايي مختلفي مثل شيريني سازي استفاده مي شود و همچنين از روغن گرد شده از سبوس ان كه بسيار نرم و سبك است در تهيه سالاد استفاده مي شود و از سبوس تازاش مي توان تا 19 % روغن گرد شود. پوسته بيروني( لما و پالئا ) پس از سوزاندن 22 درصد خاكستر دارد كه بيشترين مقدار ان سيليس است كه در ساخت وسايل شيشه اي استفاده مي شود . برنج در قرن هفتم پيش از ميلاد در اسياي مركزي كشت مي شده است.

شرايط اكولوژيك :

مخصوص مناط گرم و عامل محدود كننده ان سرما است. در طول دوره رشد به اب زيادي نياز دارد يعني در حدود 30هزار متر مكعب در هكتار. يعني جاهايي كه داراي بارندگي سالانه 1000 ميلي متر است قابل كشت است. در مورد نياز هاي حرارتي برنج مي توان گفت كه حداقل دما براي جوانه زني 10 تا 13 درجه سانتي گراد است. دماي مناسب رش حدود 30 درجه سانتي گراد است. حداقل دما براي گل دهي 22 درجه است . گل دهي و پر شدن دانه و مقدار حرارت مورد نياز گياه نسبت به ساير ارقام 2100 تا 4500 درجه سانتي گراد است. از نظر طول روز يا فتوپريوديسم روز كوتاه است. روز هاي بلند گل دهي را به تاخير مي اندازد.

خاك:

معمولا در هر خاكي به عمل مي ايد اما اراضي رسي لومي از ساير خاك ها مناسبتر است . در زمين هاي اسيدي و شور قابل كشت است. فقط در مرحله پنجه زني نسبت به شوري خاك حساس است و با گذشت زمان مقاومت ان بيشتر است. در خاك هاي اسيدي بهتر رشد مي كند و تا ph=4 نيز قابل كشت است اما بهترين ph براي رشد ان 5.5 تا 7 است .

طبقه بندي برنج:

برنج گياهي است از جنسOriza و داراي2 گونه مهمSativa كه در اسيا بيشتر كشت مي شود و Glaberima كه در افريقا كشت مي شود. گونه زراعي برنج ديپلوئيد و يك ساله است و گونه وحشي ان چند ساله ديپلوئيد و يا تترا پلوئيد است البته بيش از 25 گونه شناخته شده است كه اكثرا وحشي هستند . فقط چند نوع ان زراعي است. ديپلوئيد گونه زراعي 2n = 24 است. گونه هاي وحشي به صورت تترا پلوئيد و ديپلوئيد هستند كه بر اساس برخي از خصوصيات برنج به شرح زير طبقه بندي مي شوند :

برنج هاي زراعي:

الف –Oriza sativa : شامل همه برنج هاي اسياي ، اروپايي و افريقايي كه مبدا ان هند و چين است . كه برنج هاي ايراني نيز از اين گروه هستند و داراي تيپ هاي زراعي مختلفي هستند كه از جمله انها متوان به

1 - تيپ Indica : از تيپ هاي گرمسيري هستند كه در مقابل افات و بيماريها و خشكي مقاوم هستند ارتفاع انها زيادتر و باريكتر است لذا به ورس حساس هستند اما پنجه زني زيادي دارند. معمولا ريشك ندارند. دانه هاي انها زياد مرغوب نيست و به ريزش حساس هستند. در جنوب شرقي اسيا مثل مالزي ، سريلانكا و هنوستان كشت مي شوند داراي دانه هاي دراز تر است.

2- تيپ O.sativa japonica : مخصوص مناطق معتدل است. داراي ساقه كوچكتر و تعداد پنجه كم ، در مقابل سرما مقاوم وداراي دانه تقريبا گرد و جنس مرغوب تر است. در جايي مثل ژاپن و اروپا كشت مي شود. در ايران هم برنج هاي متداول اكثرا از اين تيپ هستند.

3- تيپ O.S . javanicl : حد واسط تيپ هاي 1 و 2 است دانه هاي بزرگ دارد . ساقه هايش مقاوم به ورس است. پنجه هاي كمتري دارد و معمولا در كشور هايي مثل اندونزي و تايوان بيشتر( به صورت ديم ) كشت مي شود.

4- تيپ O.S.dara : در بعضي از كشور هاي اروپايي ديده مي شود و دانه سخت و شفاف دارد .

ب – O.Glaberima : اين برنج در افريقا كشت مي شود و دانه هايش تقريبا تيره رنگ و نامرغوب است به اين دليل از سطح زير كشت ان كم مي شود و در افريقا برنج هاي اسيايي كشت مي شود .

در طبقه بندي برنج ها طبقه بندب هاي ديگري نيز در ارتباط با برنج وجود دارد كه به طور مثال مي توان از طبقه بندي بر اساس طول و قطر دانه و وزن هزار دانه را نام برد . در طبقه بندي طول دانه برنج هايي با طول بيش از 7 ميلي متر خيلي طويل و كمتر از 5 ميلي متر برنج هاي كوتاه ناميده مي شوند . از نظر وزن هزار دانه بيش از 28 گرم خيلي سنگين و كمتر از 22 گرم متوسط است .

طبقه بندي ارقام برنج ايراني:

برنج هاي ايراني بر اساس خواص بوتانيكي و زراعي و غيره به صورت زير طبقه بندي مي شوند.

الف – گروه برنج هاي صدري: از مرغوب ترين برنج ها است. ارزش تجاري بالايي دارند يعني گران هستند مي توانند ريشك دار و بدون ريشك باشند و دير رس هستند . دانه هاي انها جزء دانه هاي خيلي طويل است. در مقابل ورس و افات ها و بيماريها مقاومت كمتري دارند . محصول كمتري دارند اما پخت بسيار خوبي دارند . اسامي برنج هاي تجاري صدري به شرح زير است : صدري دم سياه، صدري معمولي، صدري سالاري، صدري اربابي، اميري، طارم و غيره.

ب- گروه برنج چمپا: طول دانه كوتاهتر از صدري است و لي قطر ان بيشتراست. انواع زود رس و دير رس دارد. در مقابل افلت و بيماري مقاومتر از صدري است و عملكرد ان بيشتر از صدري است . و منشا اين برنج شرق اسيا و ويتنام است مهمترين برنج هاي اين گروه عبارتند از: چمپاي سفيد و سياه، شامك، بينام، رسعي و غيره .

ج- گروه برنج هاي گرده: اين برنج ها از نظر تجاري و خصوصيات پخت وطعم ارزش كمتري دارند. دانه هايش گرد و عملكرد ان بيشتر از ارقام فوق است . نسبت به عوامل نا مساعد و بيماري ها وافات مقاوم هستند. براي مثال مي توان از گرده رشت، گرده شيراز، گرده خوزستان و گرده ميانه نام برد. در اش و شير برنج از انها استفاده مي شود.

د – گروه برنج هاي اصلاح شده: در ايران برنج اصلاح شده به شرح زير هستند:

1 – برنج امل 1: كه بر اثر تلاقي نوعي طارم و يك رقم خارجي به دست مي ايد و حدودا 7 تن در هكتار محصول مي دهد

2 – برنج امل 2 : پنج زني خوبي دارد. مقاوم به بيماري بلاست( نوعي قارچ ) و مقاوم به سرما ست . عمكرد ان مثل امل 1 است.

3 – برنج امل 3 يا سونا :

4 - برنج گيل يك تا گيل چهار : داراي عملكرد كمتري از امل است

5 – برنج خزر 6 – برنج هراز

جديدترين ارقامي كه معرفي شده اند عبارتند از رقم صالح، رقم درفك، رقم كادوس كه عمكردي حدود 6 تن دارتد و كيفيت مناسبي دارند .

كاشت

تهيه زمين: در كاشت برنج در تهيه زمين دو نوع شخم معمول است. يكي شخم معمولي يا اوليه و دومي شخمي كه داخل اب زده مي شود كه به ان puddling گفته مي شود. شخم اوليه مثل شخم معمولي است كه در كاشت از ان استفاده مي شود. در برنج معمولا شخم متوسط زده مي شود. هدف از شخم دوم يا puddling ايجاد يك لايه زيرين در خاك براي جلو گيري از نفوذ بيش از حد خاك به لايه هاي زيرين و جلو گيري از شستو شوي عناصر غذايي مي باشد. در اين شخم اب و گل با هم مخلوط مي شود و در عين اين حال لايه زير خاك فشرده مي شود معمولا توسط ادوات سنتي شبيه كج بيل و يا ادوات مكانيزه مثل تيلر و تراكتورهاي مخصوص استفاده مي شود.

روش كاشت:

الف – كاشت مستقيم : معمولا در زراعت هاي مكانيزه و مدرن متداول است و به دو روش انجام مي شود 1- كشت پيش از غرقاب: كه در اين روش در كرت هاي اماده شده شلتوك ها را به صورت دست پاش يا يا به وسيله بذر پاش در خاك خشك كاشته مي شود. براي تضمين جوانه زني ابياري مي كنند و يا چند روز مزرعه را به حالت غرقاب قرار مي دهند و بعد از جوانه زني اب را زه كش مي كنند تا ريشه ها خوب در خاك نفوذ بكند.

2- كاشت غرقابي: در اين حالت اب را در داخل كرت باز مي كنند. بذر را در حالت غرقابي روي گل پخش مي كنند و پس از اينكه جوانه زد اب كرت ها را خالي مي كنند تا اينكه ريشه گياه به خاك بچسبد و توليد ريشه كند و بعد از اينكه به خوبي سبز شد دوباره غرقابي شروع مي شود .

ب – كشت نشايي: كه يك روش معمول است و قبلا در خزانه شلتوك ها كاشته مي شود سپس در مزرعه اصلي نشا زده مي شود. از نظر توليد مزيت زيادي نسبت به روش قبل دارد. قبلا در كشور هايي كه كارگر ارزان است از اين روش استفاده مي شده و در اين روش پس از كاشت در خزانه و سبز شدن برنج ها وقتي كه به ارتفاع نشا درامدند انها را در دسته هاي 200 تا 200 تايي به هم مي بندد و براي كاشت به مزرعه اصلي مي برند و خطوط كاشت را به وسيله طناب و يا marker هايي مشخص مي كنند و نشا مي زنند. اين كار هم به روش سنتي و هم به روش مكانيزه بوسيله نشاكارهاي مكانيكي كه راندمان بالايي را دارند انجام مي گيرد. در تهيه خزانه برنج، شلتوك ها را ابتدا خيس مي كنند و سپس انها را در قطع زمين كوچكي كه افتاب گير باشد در كنار و يا خارج از مزرعه اصلي به حالت پاششي مي كارند و معمولا بعد از اينكه اب را به داخل كرت ها باز كردند 3 روز بعد اب را خارج مي كنند و بعد از يك روز، روزها به خزانه اب باز مي كنند و شب ها اب را خارج مي كنند و حدودا 30 روز ديگر نشا را مي توان به زمين اصلي انتقال داد. البته خارج كردن اب در شب ها از مزرعه حدودا يك هفته ادامه مي يابد و بعد از ان تا انتقال نشا به مزرعه اصلي بايستي پاي بوته اب وجود داشته باشد .

داشت

نياز كودي: معمولا در شخم اول حداكثر 30 تن كود حيواني به زمين مي دهند. كود هاي شيميايي مثل ازت، پتاس و فسفر معمولا ضروري هستند. كود هاي ازته تا زمان ظهور خوشه براي گياه ضروري است. معمولا قسمتي از كود قبل از نشا كاري و بقيه به عنوان سرك يك ماه بعد از نشا كاري زماني كه پنجه دهي تمام شده و به مرحله گل اذين مي رسد استفاده مي شود. برنج هاي تيپ japonica و يا برنج هاي هيبريد ازت بيشتري نسبت به تيپ هاي Indica نياز دارند. از كود هاي فسفره ميتوان به سوپر فسفات ، تريپل و يا فسفات الومينيوم و از كود هاي پتاسه مانند سولفات پتاسيم كه هر دو قبل از نشا كاري به زمين داده ميشود، استفاده كرد.

ابياري: ابياري در برنج بيش از هر چيزي اهميت دارند زيرا كه نياز ابي خيلي زيادي دارد و معمولا 3 تا 4 ماه مزرعه به صورت غرقاب مي ماند به طور معمول برنج حداقل 20 و حداكثر 50 متر مربع اب نياز دارد. برنج در مرحله پنجه زني و تشكيل خوشه و گل دهي به كمبود اب خيلي حساس است.

مبارزه با علف هاي هرز: علف هاي هرز در مزارع برنج كه برنج به حالت مستقيم يعني به صورت شلتوك و يا چلتوك( ميوه غلاف دار يا داراي لما و پالئا ) كاشته مي شود، مهم مي باشند. علف هاي هرز در مزارع نشا كاري شده نمي توانند به خوبي رشد كنند چون ارتفاع نشا به بيش از 20 سانتي متر مي رسد. از علف هاي هرز مزارع برنج مي توان به سوروف، مرغ، اويارسلام، قاشقك و غيره اشاره كرد كه دو تاي اولي در ايران بسيار مهم و خطرناك محسوب مي شود. براي مبارزه با علف هاي هرز از علف كش هاي مختلف مثل 2.4.D و 2.4.5-T و mcpa استفاده مي شود.

تناوب: معمولا برنج در مناطق و شرايطي كشت مي شود كه براي ساير محصولات زراعي نامساعد محسوب مي شود اما كشت پي در پي برنج مانند ساير گياهان مشكل چنداني از نظر مشكلات كاشت پي درپي به همراه ندارد اما استفاده از گياهان لگوم به عنوان كود سبز براي مزرعه برنج مفيد مي باشند كه در برخي از كشور ها علوفه هاي لگومي كاشته مي شوند و قبل از كاشت برنج به زمين برگردانده مي شوند و درمناطقي مثل مازندران با پنبه و ايش در يك تناوب قرار مي گيرد. در حال حاظر در شمال ايران از شبدر برسيم( berseem ) يا شبدر مصري ( Trifolium Alexadirum ) گياه در تناوب برنج استفاده مي شود.

برداشت

در برداشت برنج يك يا دو هفته قبل اب كرت ها را خارج مي كنند و اين زماني است كه رنگ برگ ها زرد شده و شلتوك هاي ان در مرحله خميري سفت باشند. البته در برخي از ارقام حتي در مرحله رسيدگي رنگ برگ ها سبز مي ماند كه جزء ارقام مرغوب به حساب مي ايند. معمولا معيار رسيدگي شلتوك زماني است كه ميزان رطوبط ان بين 20 الي 25 درصد باشد. برداشت خيلي زود و خيلي دير برنج باعث مي شود كه در پوست كني در صد شكنندگي دانه افزايش يابد. برداشت به صورت دستي يا مكانيزه انجام مي گيرد. دسته هاي جمع اوري شده در زير سايه بان خشكانده و سپس شلتوك ها به وسيله كوبيدن از بوته ها جدا مي شود. پس از خشك شدن شلتوك كه در دماي 30 تا 40 درجه به مدت 3 تا 4 روز انجام مي گيرد عمليات پوست كني با استفاده از كوبيدن انجام مي گيرد و سپس برنج هاي به دست امده كه قهواي رنگ هستند براي سفيد شدن در همان كارخانه سيقل داده مي شوند كه پريكارپ ، تستا و حتي لايه اكرون از دانه جدا مي شوند از نظر عملكرد برنج هاي گرده و چمپا بيشتر از صدري است . در شمال ايران عملكرد بين 3 تا 4 تن در هكتار متغير است.

راتون برنج Ratoon :

پس از برداشت محصول اصلي از جوانه هاي محور اصلي ساقه ها بوته باقي ماننده در زمين پنجه هايي توليد مي شود كه به ان راتون برنج مي گويند( پنجه يا پاجوش ) در شرايط مساعد مي توان محصول دوم از برنج برداشت كرد اما از انجايكه محصول راتون در مقايسه با محصول اصلي در زمان كوتاه تري به دست مي ايد احتياج كمتري به نهاده هاي توليد دارد. ميزان رشد پنجه اي راتون بستگي به خصوصيات ژنتيكي، ميزان قند هاي ذخيره شده در ساقه و ريشه و اكولوژيكي دارد. از نظر اقتصادي زماني برنج راتون اقتصادي است كه محصول دوم حداقل به اندازه 40 درصد محصول اصلي شلتوك توليد كند. محل تشكيل پنجه هاي راتوني بستگي به ژنوتيپ دارد در بعضي از ارقام از تمام گره هاي ساقه و در برخي ديگر از گره هاي پايين به وجود مي ايد. ولي در حالت مكي پنجه هاي راتوني از گره سوم به دست مي ايد و در نهايت اين كه ارقام دير رس و متوسط رس عملكرد راتوني بيشتري نسبت به ارقام زود رس دارند.

اجرای ناقص قانون هدفمندی یارانه‌ها و خسارات جبران‌ ناپذیر بر بخش کشاورزی

اجرای ناقص قانون هدفمندی یارانه‌ها و خسارات جبران‌ ناپذیر بر بخش کشاورزی

معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: اجرای ناقص قانون هدفمندی یارانه‌ها خسارات جبران‌ناپذیری بر بخش کشاورزی داشته است.حسین صفایی بعد از ظهر امروز در نشست با تولیدکنندگان و اعضای اتحادیه‌های تعاونی روستایی استان قزوین که در سالن باغستان در تارخ 3/11/1392 برگزار شد، اظهار داشت: در سال‌های گذشته از جهات مختلف آسیب‌های جدی به بخش کشاورزی وارد شده است که بخشی از آن نیز به خشکسالی، شرایط اقلیمی و کاهش بارندگی برمی‌گردد.

وی با بیان اینکه اجرای ناقص قانون هدفمندی یارانه‌ها آثار نامطلوبی بر این بخش داشته است، ادامه داد: در راستای اجرای این قانون بنا بوده است که پس از به‌روز شدن قیمت حامل‌ها، بخشی از آن به صورت نقدی در اختیار مردم قرار گیرد و بخش دیگر با هدف جبران هزینه‌های تولید به حوزه کشاورزی و تولید واگذار شود.

رئیس سازمان مرکزی تعاون روستایی خاطرنشان کرد: اجرای ناقص این قانون آسیب‌های جدی به حوزه مناسبات کشاورزی وارد می‌کند و نمی‌توان این بخش را به کارکرد مناسبی بازگرداند که از آن انتظار می‌رود.

صفایی، سیاست‌های دولت نهم و دهم را در تنظیم بازار مبتنی بر واردات از دیگر آسیب‌های وارده بر بخش کشاورزی در سال‌های اخیر برشمرد و اضافه کرد: این امر به حوزه‌های اصلی اقتصادی ملی و بیش از همه به اقتصاد کشاورزی خسارت وارد کرده و در این میان بیشترین ضررها متوجه کشاورزان بوده است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی، تحریم‌ها را نیز بر فعالیت‌های بخش کشاورزی مؤثر خواند و اذعان کرد: برخی از این تحریم‌ها اثرات مثبتی داشته؛ به طوری که تولیدکنندگان کالاهای صادراتی به دلیل بهبود نرخ ارز و واقعی شدن قیمت‌ها به سود دست یافته‌اند.

وی با بیان اینکه در شرایط جدید بهبود وضعیت کشاورزی در دست پیگیری است، عنوان کرد: در طول سال‌های گذشته که خرید تمام گندم کشاورزان در انحصار دولت بود، میزان افزایش نرخ خرید دولت سالانه تنها 9 تا 10 درصد بود؛ در صورتی که در دولت جدید نرخ نهاده‌‌های تولید با افزایش زیادی همراه بوده است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با یادآوری اینکه نرخ خرید محصولات کشاورزی برای سال‌های 92 و 93 از شهریورماه سال جاری تعیین و اعلام شد، تصریح کرد: در دولت جدید با انجام این کار علاوه بر مشخص کردن تکلیف کشاورزان، قیمت‌های بالاتری نیز اعلام شده است و به عنوان نمونه می‌توان به افزایش دوبرابری قیمت دانه‌های روغنی و نیز قیمت ذرت اشاره کرد که تقریباً با قیمت ذرت خارجی برابری می‌کند.

صفایی اجرای قانون تمرکز وظایف کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی را راهکاری مناسب برای رفع مشکلات این بخش در دولت یازدهم دانست و خاطرنشان کرد: شرکت پشتیبانی امور دام سال 89 بدون هیچ مبنای معقول از وزارت جهاد کشاورزی منفک و به بازرگانی و سپس به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار شد؛ در حالی که حوزه اصلی و تخصصی آن جای دیگری بود.

معاون وزیر جهاد کشاورزی بیان کرد: پس از آن مجلس قانونی را در این خصوص به تصویب رساند که دولت دهم آن را تا پایان سال 93 مسکوت اعلام کرد تا متولیان بخش کشاورزی همچنان حق دخالت در توسعه این بخش نداشته باشند.

وی عنوان کرد: در دولت دهم ستاد تدابیر ویژه تحریم مصوبه‌ای را برای پیشگیری از ورود به این عرصه وضع کرده بود؛ اما در دهه نخست دی ماه سال جاری این شرکت دوباره به وزارت جهاد کشاورزی بازگردانده شد.

منبع : خبرگزاری فارس

 

زراعت گوجه فرنگی

گوجه فرنگی

گوجه فرنگی محصول فصل گرم است و در خاکی با زهکشی خوب ، دارای ماده آلی زیاد بسیار خوب رشد می کند . برای تولید بسیار زود رس گوجه فرنگی ، خاک سبک با شیب ملایم 2 درصد و یا کمتر و رو به جنوب یا شرق ارجحیت دارد.

کشت مستقیم بذر گوجه فرنگی و یا تولید گوجه فرنگی به روش نشا کاری مرسوم است.

کاشت گیاهچه های سالم و قوی گوجه فرنگی با روش نشاء کاری و در فاصله های مناسب عامل اصلی در تولید زود هنگام گوجه فرنگی می باشد. بوته ها با فاصله کافی از یکدیگر ،ارتفاع کوتاه با گسترش عرضی نسبتا" وسیع و سیستم ریشه خوب خواهند داشت. در خزانه برگهای گیاهچه گوجه فرنگی در تماس بایکدیگر و در حالت همپوشانی نباشند . دانه گوجه فرنگی در مخلوط مناسب ( پیت – ورمی کولیت خوب تهیه شده ) بکاریدو رطوبت را در حد یکنواخت نگه دارید و حرارت محیط رویش را تا زمان سبز شدن در دمای 24 درجه سانتی گراد نگه دارید . برخی کشاورزان برای تولید محصول اُرگانیک از مخلوط کمپوستی جهت کاشت بذر گوجه فرنگی استفاده می کنند . وقتی ارتفاع گیاهچه ها به 5 تا 7 سانت رسید و یا وقتی دو برگ واقعی دارند زمان نشاء کاری می باشد.

گلدان های تهیه نشاء گوجه فرنگی به اندازه 3 سانت تا 15 سانت یا حتی بزرگتر وجود دارد. برای تولید محصول در فصل اصلی . گلدان های 5 تا 7 سانتی قابل قبول است. برای تولید زود رس گلدان های 3 سانتی خیلی کوچک هستند و به مدت زیاد نمی توان گیاهچه را در این نوع گلدان ها نگه داشت و گیاهچه پا بلند و پایه دار خواهند شد و گاهی تولید دو تا 3 هفته به تاخیر می اُفتد.

وقتی دمای روز 24-21 درجه سانتی گراد و دمای شب 15 تا 18 درجه سانتی گراد باشدمی توان گوجه فرنگی را نشا نمود. از زمان بذر کاری در خزانه تا آماده شدن گیاهچه گوجه فرنگی جهت نشاء کاری بسته به شرایط رویش محل 5 تا 8 هفته وقت لازم است.

شرایط خاک و زمان نشا کردن گوجه فرنگی

خاک محیط رشد ونمو ریشه گوجه فرنگی می باشد و از این محیط گوجه فرنگی آب و عناصر غذایی مورد نیاز خود را جذی می کند.

خاک و کود دهی : گوجه فرنگی در انواع خاکها رشد می کند اما خاک خوب برای گوجه فرنگی باید زهکش خوبی داشته باشد. در خاک های شنی گوجه فرنگی زود می رسد اما برای تولید اقتصادی و پر محصول خاک های سیلت یا رسی لوم بسیار بارور را در نظر می گیرند.

PH مطلوب خاک برای گوجه فرنگی 5/6-6 می باشد. گوجه فرنگی بواسطه رشد سریع وطول دوره رویش طولانی نیاز آن به مواد غذایی زیاد است. برای تولید یک تن میوه ، گوجه فرنگی 5/1 تا 5/3 کیلوگرم ازت ، 2/0 تا 5/1 کیلوگرم فسفر ( 502P ) و 3/2 تا 5/5 کیلوگرم پتاسیم ( O2K ) از خاک خارج می سازد.

ازت : گوجه فرنگی برای رسیدن به یک رشد خوب و قوی به ازت نیاز دارد. اما مصرف خیلی زیاد ازت قبل از تشکیل میوه موجب تشکیل ساقه ضخیم و سبز تیره می شود و برگهای جوان رو به بالا لوله شده و حالت گسترده ندارند. نسبت ازت با کربوهیدرات تامین شده توسط فتوسنتز مهم است. اگر ازت و نور کافی برای فتوسنتز تامین شود . بوته ها رشد و عملکرد خوب خواهند داشت. اگر مقدار ازت زیاد و تراکم بوته بالا و نور کمی به بوته ها برسد میوه کمی تشکیل می شود چون رشد رویشی زیاد همه کربوهیدرات موجود را مصرف می کند. بهترین راه حل برای حفظ رشد رویشی یکنواخت فراهم کردن نور و ازت کافی برای گیاه می باشد. البته مصرف ازت به مقدار خیلی کم موجب کوتاه ماندن بوته های گوجه فرنگی می شود.

کمبود پتاسیم موجب نرم و ضعیف شدن میوه و پوست آن می شود. کمبود فسفر باعث رشد ضعیف ریشه و کوچک شدن میوه گوجه فرنگی می گردد.

کمبود کلسیم موجب پوسیدگی ته گلگاه میوه گوجه فرنگی می شود. زبر شدن میوه و شکنندگی ساقه و مرگ سر شاخه ها مربوط به کمبود بر می باشد.

نهال های گوجه فرنگی به مدت 5 تا 7 هفته به دمای روز 18 تا 24 درجه سانتی گراد و دمای شب 16 تا 18 درجه سانتی گراد نیاز دارند تا آماده جهت نشاء در مزرعه شوند.

با انجام آزمایشاتی در فلوریدا و پن سیلوانیا با نشا کردن گیاهچه های گوجه فرنگی در مزرعه اصلی پس از 3 تا 11 هفته رشد در خزانه اختلاف قابل ملاحظه در عملکرد محصول مشاهده نشد. از این رو وقتی شرایط محیطی برای نشا کردن نهال های گوجه فرنگی نامساعد باشد می توان عمل نشا را با تاخیر انجام داد. می توان نهال های گوجه فرنگی به مدت بیش از 5 تا 7 هفته در خزانه نگه داشت تا شرایط مساعد برای رویش فراهم گردد. در نگهداری طولانی مدت در خزانه مدیریت آب یا عناصر غذایی جهت مقاوم کردن نهال ها اهمیت زیادی دارد.

بیماری لکه موجی گوجه فرنگی

علائم بیماری لکه موجی یا سوختگی زود رس گوجه فرنگی

عامل بیماریزا، قارچی با نام علمی( Alter aria Solana (Ell. And می باشد. این قارج ساقه ها ، برگها و میوه های گوجه فرنگی را آلوده می سازد.

این بیماری در خزانه موجب مرگ گیاهچه می شود. روی برگها لکه های قهوه ای مدور و اغلب احاطه شده با هاله زرد ظاهر می گردد. لکه های برگی معمولا" ابتدا در برگهای پیر ظاهر می شوندو به سمت بالا پیشروی می کنند. با توسعه بیماری قارچ ممکن است ساقه ها و میوه ها را آلوده سازد. لکه های روی میوه شبیه به لکه های روی برگها به رنگ قهوه ای با حلقه های متحدالمرکز تیره می باشند. اسپورهای تیره وپودر مانند از این لکه های حلقه مانند تولید می شوند. با ذره بین می توان اسپورهای روی لکه را مشاهده نمود.

چرخه بیماری

قارچ میتواند در خاک و بقایای گیاه زراعی و علف هرز آلوده زنده بماند. این قارچ ممکن است بذر زاد باشد. و توسط باد، آب، حشرات ،کارگران و ادوات مزرعه انتشار می یابد. وقتی اندام بوته گوجه فرنگی خیس باشد اسپورهای نشسته روی بوته جوانه زده و برگها را آلوده می سازند. اسپورها باجوانه زنی می توانند وارد برگ ،ساقه و یا میوه گردند. قارچ در دمای معتدل تا گرم و آب وهوای مرطوب بسیار فعال است. در فصل پر باران فعالیت بیماری شدید تر است .حمله بیماری سوختگی زود رس روی بوته های تحت تنش هایی از قبیل: بار زیاد میوه ،حمله نماتد، یا کمبود ازت بسیار شدیدتر است.

میزبان

گیاهان خانواده سولاناسه از قبیل گوجه فرنگی ،بادمجان ، فلفل سبز ،فلفل قرمز و غیره میزبان این بیماری هستند.

کنترل

بهترین روش مدیریت بیماری برمبنای پیشگیری می باشد. در صورت استقرار بیماری روی بوته کنترل آن خیلی مشکل می شود. دوباردر هفته مزرعه را مورد بازدید قرار دهید و در صورت مشاهده علائم اولیه بیماری کاربرد قارچکش را شروع نمائید.

راهکارهای مدیریت تلفیقی بیماری

فصل کاشت

کاشت گوجه فرنگی در فصل خشک بعلت پائین بودن شیوع بیماری سوختگی زود رس بهتر می باشد.

محل کاشت

کاشت گوجه فرنگی در مزرعه و یا در نزدیکی مزارع دارای سابقه آلودگی به این بیماری بهتر است انجام نشود. چون مزارع آلوده به عنوان منبع مایه تلقیح این بیماری عمل می کنند. در اطراف مزرعه گوجه فرنگی گیاهانی کاشته شده باشد که میزبان این بیماری نباشند.

بادشکن ها

کاشت گیاهان گراس علوفه ای پا بلند یا درختانی مانند مانگو، انجیر، موز یا توت در اطراف مزرعه به عنوان باد شکن مانع از ورود اسپورها توسط باد به داخل مزرعه می شوند.

آبیاری

از آبیاری بارانی استفاده نشود. در صورت استفاده از آبیاری بارانی در اوایل صبح این آبیاری انجام شود تا فرصت کافی برای خشک شدن اندام بوته ها وجود داشته باشد.

کیفیت بذر

از بذرهای عاری از بیماری استفاده کنید.

گیاهچه ها

خزانه گوجه فرنگی بایستی دورتر از مزارع گوجه فرنگی سال قبل قرار گیرد. زدن شخم عمیق و بهبود خواص زهکشی بستر بذر مهم است. خاک را با آب گرم یا خاکستر برای حذف قارچ ها از خاک ضد عفونی کنید . گیاهچه های گوجه فرنگی را در خزانه مورد بازدید مکرر قرار دهید در صورت مشاهده علائم بیماری و یا علائم مشکوک ،گیاهچه های آلوده را از خزانه خارج و از بین ببرید.

کود دهی

ماده آلی خاک را حتی المکان به مقدار زیاد مخصوصا" با استفاده از کودهای حیوانی پوسیده افزایش دهید. با افزایش حاصلخیزی خاک نماتدها کاهش می یابند. استفاده از بقولات تثبیت کننده ازت در تناوب زراعی نیز می توانند حاصلخیزی زمین را افزایش داده و تا حدی مایه تلقیح قارچ را کاهش دهد.

حذف بقایای گیاهی آلوده

بقایای بوته های گوجه فرنگی را پس از پایان محصول دهی از بین ببرید.

تناوب

در تناوب گیاهانی از قبیل گوجه فرنگی ، سیب زمینی، فلفل یا بادمجان در یک زمین حداقل به مدت دو سال و ترجیحا" سه سال کاشته نشوند.

کنترل شیمیائی

با مشورت کارشناسان حفظ نباتات قارچکش مناسب و موثر در مبارزه با این بیماری انتخاب شود. هنگام مشاهده علائم اولیه سوختگی زودرس در مزرعه از قارچکش های حفاظتی از قبیل کاربامات ها، کلروتالونیل، ترکیبات مسی به فاصله 7 روز در آب و هوای خنک و مرطوب و تا فاصله 10 روز در آب و هوای خشک استفاده گردد. آبیاری بارانی و بارندگی موجب شسته شدن قارچکش حفاظتی می شوند. در صورت بارش شدید باران مصرف قارچکش حفاظتی تکرار شود.

فنون شیمیائی

سمپاشی بایستی در شرایط مناسب با استفاده از سمپاش مطلوب انجام شود. از نازل های مخروط توخالی بایستی در سمپاشی استفاده شود. در هنگام سمپاشی تمام اندام بوته گوجه فرنگی با قارچکش حفاظتی پوشش داده شود.

پرورش قارچ در یک نگاه

پرورش قارچ
در یک نگاه

 

 

مقدمه

بهترین موقع برای پرورش قارچ در خانه بین ماههای مهر تا آذر است ولی چنانچه امکانات تهویه هوا و متعادل نمودن درجه حرارت محیط محل پرورش وجود داشته باشد می‌توان قارچ را در ماههای دیگر سال تعمیم داد. بطور کلی طرز پرورش قارچ مخصوص به خود آن است و می‌توان آن را در محیط تاریک پرورش داد و به جز نور مستقیم آفتاب ، هر مقدار نور را تحمل می‌کند. در هر صورت در محل پرورش قارچ علاوه بر آنکه ، بایستی تهویه هوا به خوبی انجام گیرد، درجه هوای محیط پرورش نیز باید بین 15 - 10 درجه نگهداری شود. علاوه بر این محل پرورش بایستی کاملا تمیز ، قابل شستشو و فاقد درز یا محلی برای پرورش باکتریها ، حشرات و قارچهای مضر باشد.

 

 

 

 

اطاق پرورش قارچ

عرض اطاق پرورش بایستی به حدی باشد که بتوان از راهروهایی که برای آن تعبیه می‌گردد، به راحتی عبور نمود. (حدود 70 سانتیمتر) عرض طبقات پرورش قارچ را نیز حداکثر 180 سانتیمتر در نظر می‌گیرند تا بتوان از دو طرف به وسط بستر قارچ دسترسی پیدا نمود و چنانچه طبقات پرورش قارچ در کنار دیوار باشد عرض آنرا حداکثر 90 سانتیمتر قرار می‌دهند. همچنین می‌توان قارچ را در جعبه‌های چوبی در اندازه 60 در 90 سانتیمتر و عمق 20 تا 25 سانتیمتر پرورش داد. طبقه بندیها معمولا در طول اطاق پرورش انجام می‌گیرد.

روی سطح زمین نبایستی طبقه‌ای مستقر نمود، حداقل فاصله بین طبقه اول تا کف زمین 15 سانتیمتر و فاصله هر طبقه از هم 60 سانتیمتر می‌باشد. بطور معمول برای پرورش قارچ در خانه فقط سه طبقه در نظر می‌گیرند و چنانچه اطاق به حد کافی وسیع باشد یک ردیف در طول اطاق در مجاور دیوار و یک طبقه (دو طرفه) در وسط و یک طبقه در طرف دیگر اطاق قرار می‌دهند بطوری که دو راهرو به عرض 70 سانتیمتر در دو طرف طبقه وسط ، 180 سانتیمتر باشد.

 

نحوه آماده سازی کود

چنانچه محل پرورش قارچ محدود و کوچک باشد میزان احتیاج به کود متناسب می باشد. لذا ترجیح داده می‌شود یک محوطه بتونی به ابعاد 1.5 متر ساخته و در مجاور آن محلی برای خروج آب مازاد کود در نظر بگیرند که فاضلاب را بتوان داخل سطل یا یک مخزن بتونی کوچک به ابعاد 40 سانتیمتر وارد نمود. کف مخزن اصلی را به ضخامت 15 سانتیمتر کاه ریخته و روی سطح کاه یک جعبه‌ای به ابعاد یک متر از جنس تور سیمی ضخیم که شبکه سوراخهای آن 0.5 سانتیمتر باشد طوری قرار می‌دهند که از هر طرف با دیواره مخزن بتونی 25 سانتیمتر فاصله داشته باشد و اطراف این توری را از کاه پر نموده و داخل توری را کود اضافه کرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تهیه بستر برای پرورش قارچ

بهترین ماده برای پرورش قارچ ، پهن اسبی و کاه می‌باشد. برای تهیه کود جهت پرورش قارچ مقداری پهن اسبی و کاه را مخلوط نموده و در ابعاد مناسبی در حدود 3 متری آنرا انبار نموده و آنها را روی هم بخوبی می‌کوبند. تا متراکم شود بطوری که از نفوذ باران به داخل آن جلوگیری گردد. پس از مدتی کوتاه عملیات تخمیر داخل توده کود شروع می‌شود و درجه حرارت محیط کود بالا می‌رود. همچنین می‌توان قبل از توده کردن کود مقداری آهک در حدود یک پنجم حجم پهن به آن اضافه و کاملا مخلوط کنید. سپس آنرا توده نمود.

این عمل باعث می‌گردد که عمل تخمیر به تعویق بیافتد و در عین حال آمونیاک تولید شده را جذب و علاوه بر آن مقداری از رطوبت اضافی کود را جذب نماید. بعد از سه روز مجددا این توده را برگ و هوا داده و آنرا مانند دفعه اول ، انباشته و روی آنرا بکوبید. سطح آنرا شیب دهید تا آب باران به داخل آن نفوذ نکند و این عمل به فاصله 4 - 2 روز ، چهار تا شش مرتبه باید تکرار گردد. لازم به یادآوریست که چنانچه در مرحله اول به کود ، آهک داده شده فاصله برگردان کود چهار روزه و در صورتی که آهک داده نشده باشد فاصله برگردان کود دو روز می‌باشد.

باید توجه داشت که بایستی دقت و مراقبت در نگهداری میزان رطوبت و حرارت داخل توده به عمل آید. زیرا هر اندازه مقدار رطوبت پهن زیاد باشد، محیط داخل کود ، اسیدی شده و کود غیر قابل استفاده می‌گردد. بخصوص در موقع برگردان کردن کود ، چنانچه مشاهده شود که کود بسیار خشک است، بایستی مقدار کمی غبار آب روی آن پاشید، از علائم مشخصه میزان رطوبت کود، آزمایش آنست، چنانچه مقداری کود را در دست بفشارید، نبایستی قطرات آب ، از لای انگشتان بچکد و فقط کافی است در اثر فشار به کود ، کف دست تر بشود. پس از آماده شدن بایستی اطاق پرورش را مجهز نمود.

 

طرز کاشت قارچ در اطاق پرورش

پس از آماده شدن کود آنرا به داخل سالن انتقال داده و روی سطح هر ردیف به ضخامت 15 سانتیمتر کود را گسترده و سطح آنرا کاملا مسطح می‌نمایند و این عمل را بایستی خیلی به سرعت و بدون آنکه کود حرارت خود را از دست بدهد انجام داد. پس از تکمیل و انجام کار کلیه درها و منافذ را بسته و مدت چهار روز کود را بحالت خود واگذار کنید تا درجه حرارت کود و محیط اطاق بالا برود و حدود 54 تا 60 درجه برسد و این حرارت به مدت 30 -48 ساعت ثابت باقی بماند، بعد از آن درجه حرارت کود پائین آمده و به 54 درجه می‌رسد.

این عمل را عرق کردن محیط کشت می‌نامند در حقیقت در این حرارت قسمت اعظم از محیط در اثر حرارت زیاد ضد عفونی شده و لارو حشرات و غیره از بین می‌روند. از این تاریخ به بعد تا مدت 5 روز درجه حرارت محیط بستر 10 - 12 درجه پایین می‌آید تا آنکه درجه حرارت به 23 الی 24 درجه می‌رسد. این درجه حرارت برای کاشت قارچ مناسب خواهد بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اسپر آماده کاشت

اسپر قارچ را نمی‌توان مستقیما کاشت زیرا امکان دارد همراه با اسپر قارچ تعداد زیادی قارچهای سمی وجود داشته باشد. بنابراین بایستی از اسپر آماده کاشت به نام اسپون که در محیط کاملا استریل ، محفوظ و سلکته شده رشد کرده و به حالت خواب در آورده‌اند استفاده نمود. طرز عمل و تهیه آن بدین ترتیب است که اسپر قارچ خالص شده را در محیط کاملا استریل آزمایشگاه قبلا پرورش داده، بطوری که میسلیوم قارچ رشد خود را شروع نماید. سپس آنرا در حالت عقیم برده و مانع رشد بیشتر آن می‌شوند و در محیط کاملا استریل و محفوظ به نام اسپون قارچ به فروش می‌رسانند.

 

طرز کاشت اسپون

یک قطعه اسپون را که در محیط بسته و کاملا استریل محفوظ است باز کرده و به دوازده قطعه کوچک تقسیم نموده و قبلا سطح خاک بستر را به فاصله 25 سانتیمتر ، قطعه چوبهای در خاک بستر فرو برده و علامت گذاری کنید. در محل هر سوراخ قسمتی از خاک را تا عمق 5 سانتیمتر با وسیله‌ای خارج کرده و با دست چپ یک قطعه اسپون به جای آن گذاشته و روی آنرا می‌پوشانند. بطوری که عمق کاشت 5 - 3 سانتیمتر از سطح خاک باشد و به همین ترتیب پیش می‌روند تا کلیه بستر کاشت شود.

 

پوشاندن سطح بستر

ده تا چهارده روز بعد از تاریخ کاشت اسپون ، بایستی سطح کشت را بوسیله یک لایه دو سانتیمتری خاک استریل شده پوک و منفذدار پوشانده و کاملا آنرا مسطح و یکنواخت نمود. در این موقع درجه حرارت بستر بایستی 15.5 درجه باشد. باید توجه داشت که در موقع روکش کردن بستر ، اسپونها باید رشد خود را شروع کرده باشند و میسلیوم قارچ در اطراف محلی که اسپون کاشته شده رشد نموده و گسترش پیدا نموده باشند. در این موقع بوی مطبوع قارچ در محوطه و در محل بستر به مشام می‌رسد.

در این موقع باید کاملا دقت شود تا به هیچ وجه ، بستر کشت تکان نخورد و جابجا نشود و مخصوصا اگر تخته کف و طبقات شکم داده و یا قدرت نگهداری بستر خاک را نداشته باشد میسلیوم قارچها پاره شده و تمام محصول از بین می‌رود. پس از پوشش نمودن سطح بستر ، میسلیوم رشد سریع خود را شروع کرد و برای تسریع در رشد میسلیوم ، درجه حرارت محیط بایستی بین 16 - 14 درجه باشد. در صورتی که درجه حرارت محیط کشت خیلی بالا باشد، بکار بردن آهک در مخلوط خاک پوشش بستر صلاح نمی‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شرایط برای پرورش و رشد قارچ

تهویه

تهویه در محیط اتاق کشت باید بطور یکنواخت انجام شود و نبایستی روی سطح کشت را بیش از حد نیاز هوا داد و تهویه در کلیه نقاط اطاق بطور یکنواخت باشد.

درجه حرارت

چنانچه درجه حرارت بستر کشت به کمتر از 14 درجه برسد و درجه حرارت محیط اطاق به حدود 7 درجه برسد بایستی اطراف بستر را با پارچه ضخیم پوشاند تا مانع تبادل حرارت به محیط شود. برای سرعت رشد قارچ می‌توان درجه حرارت محیط را به 14.5 درجه رساند و میزان تهویه را بالا برد ولی باید دقت شود که جهت حرکت هوا به طرف سطح قارچ نباشد.

رطوبت هوا و آبیاری

در موقع تشکیل قارچ ، محیط اطاق احتیاج به رطوبت دارد. بطور متوسط بهترین درجه رطوبت برای کشت بین 80 - 70 درصد می‌باشد. چنانچه درجه رطوبت هوا از این مقدار کمتر شود سطح کلاهکها ترک برداشته یا سطح کلاهک قارچ لک‌دار می‌شود. علاوه بر این سطح بستر خشک شده و احتیاج به آبیاری بیشتری دارد. برای تقلیل میزان رطوبت هوا لازم است در نقاط مختلف اطاق ، رطوبت سنجهای کار گذاشته شود و بطور مرتب مورد بازدید قرار گیرد. در صورتی به علت خشک شدن خاک سطح بستر ، احتیاج به آبیاری است. بایستی بوسیله غبار پاش روی سطح خاک آن هم به حدی که آب در سطح بستر جریان پیدا نکند و یا در یک جا جمع نشود آبپاشی کنید. آبیاری را با آب خالص و با درجه حرارت 32 درجه و بسیار بااحتیاط انجام دهید.

تقویت خاک بستر

پس از آنکه قارچها بزرگ شده و نزدیک به برداشت شوند می‌توان روی سطح بستر کود مایع پاشید ولی باید دقت نمود که روی کلاهک قارچ پاشیده نشود این عمل در بالا بردن میزان محصول بسیار موثر است.

برداشت محصول

به محض آنکه رشد قارچ به حد کافی رسید و تاج آن شکل کامل خود را پیدا نمود بایستی قارچهای رسیده را جمع آوری نمود و بطور مرتب در طول بستر کشت ، بررسی کرد و قارچهای رسیده را جمع آوری کرد. قارچهایی که ترک برداشته و چتر آن باز شده باشد ارزش بازاریابی ندارند. علاوه بر این وزن آن کم می‌شود و همچنین قارچهایی که زودتر از موقع چیده شوند وزن آنها سبک بوده و از قارچهای درجه دو محسوب شده و ارزش غذایی کمتری دارد.

در موقع جمع آوری نباید از سبدهای بزرگ برای این منظور استفاده نمود. زیرا فشار قارچهای روی سبد موجب می‌گردد که قارچهای زیرین خراش برداشته و سیاه شوند برای جمع‌آوری قارچ ، کافی است کلاهک را در دست گرفته و یک پیچ به آن داده تا پایه آن از زمین جدا شود و بلافاصله ساقه کثیف و آلوده را با چاقوی تیز قطع کرد. و قارچ تمیز را داخل سبد گذاشته و حتی‌المقدور جمع آوری با دستکش انجام گیرد. بهره برداری هر 15 روز یکبار انجام می‌گیرد و این برنامه مدت دو تا سه ماه به طول می‌انجامد.

بسته بندی

قارچهای چیده شده را به اطاق سرد و خنک انتقال داده و در اسرع وقت نسبت به درجه بندی آن اقدام نموده و قارچهای لک‌دار و ناقص و کج و ناجور را جدا کرده و برای مصارف تهیه پودر فرستاده و قارچهای سالم را در بسته‌های درجه یک و درجه دو به بازار عرضه کنید.