گلخانه و استاندارد آن
گلخانه و استاندارد آن
طی سالهای اخیر شاهد روند رشد روز افزودن احداث واحدهای گلخانه ای در سراسر كشور هستیم . در واقع گلخانه به مثابه یك تكنولوژی جدید به شدت مورد پذیرش كشاورزان قرار گرفته است . تولید در خارج از فصل ، امكان كنترل عوامل محیطی ، امكان كشت هر محصول در هر منطقه آب و هوایی ، كنترل آفات و بیماریها ، مصرف كمتر آب ،راندمان بالای تولید ،دوام محصول پس از برداشت ، قیمت بالاتر محصول برای فروش در خارج از فصل كشت محیط آزاد و مواردی از این دست مزایای این روش كشت هستند . و كشت گلخانه ای به دلیل همین مزایا امروزه به عنوان یكی از مهمترین و پیشرفته ترین شاخه های علوم كشاورزی نمود پیدا كرده است .
در حال حاضر بیش از 1500 هكتار گلخانه برای تولید محصولات مختلف در كشور احداث شده است و هر سال بر این مقدار افزوده میشود . عمده ترین محصول تولیدی گلخانه ای ایران خیار گلخانه ای است كه بازار خوبی هم برای صادرات دارد و به دنبال آن صیفی جات دیگر نظیر گوجه فرنگی ، طالبی ،توت فرنگی ، فلفل دلمه ای ، لوبیا سبز و … نیز تولید می شوند و حتی پرورش موز و آناناس هم در برخی نقاط رواج یافته است ( شهرك هزار واحدی گلخانه ای رشت ) . تولید گلهای زینتی نیز از دیرباز در گلخانه های رایج بوده است و با توجه به پتانسیل خوب كشور ایران می رود كه به عنوان یكی از شاخه های مهم صادراتی كشور ظاهر شود . همچنین طی سالهای اخیر پرورش گیاهان داروئی نیز در برخی نقاط ( اطراف كرج ،یزد و اصفهان ) رواج یافته است . گیاهان داروئی نیز دارای راندمان بالای تولید در گلخانه و سودآوری بالائی هستند . همه این موارد شاهدی بر سوددهی بالای فعالیت گلخانه است.
استاندارد در گلخانه
تامین نیازهای غذایی بشر همواره جزء اولین تلاشهای انسان بوده است. با گذشت زمان و با افزایش جمعیت و پیشرفت روزافزون دانش فنی در جوامع بشری نیاز به اصلاح روشهای سنتی تولید و دستیابی به راندمان بالا و كیفیت عالی محصولات تولید شده كاملاً محسوس بوده است. بر این اساس متخصصین امر كشاورزی اقدام به ارائة راهكارهای اصولی با هدف بالا بردن عملكرد و كاهش هزینة تمام شدة محصولات، ضمن رعایت اصل كیفیت نموده‌اند. روشهای به‌زراعی متداول نمونه‌ای از این راهكارها می‌باشد كه تا حدودی توانسته است اهداف مورد نظر متخصصین امر را تامین نماید. تعیین فواصل مناسب كاشت، معرفی نوع، مقدار و زمان استفاده از كودهای شیمیایی، روشهای كارآمد مبارزه با آفات و ... از دیرباز مورد توجه متولیان امر كشاورزی بوده است.
طرحی كه این سازمان برای روش كشت استاندارد معرفی كرده است، كشت به روش هایدروپونیك می‌باشد. متخصصین علم تغذیه گیاهی با در نظر گرفتن تمهیدات خاص ضمن یك حركت جسورانه روشی را پیشنهاد كردند تا طی آن خاك زراعی به مفهوم عام از مجموعه روشهای كشت گیاهان حذف شده و تغذیه گیاهان با استفاده از محلولهای غذایی دقیق صورت گیرد. این روش ابتدا توسط سازمان فضانوردی ایالات متحده (ناسا) برای تامین غذای فضانوردان بدون نیاز به خاك در فضا طراحی شد. سپس محققین به ارزش بالای تولیدی این سیستم پی بردند و بحثها بر روی استفاده از این سیستم برای تولید تجاری محصولات در كشورهای پیشرفته آغاز شد. آزمونها و مطالعات بیشتر نشان داد كه این روش تولید گیاهان دارای مزایای بسیار زیادی نسبت به روشهای سنتی می‌باشد.
هیدرو پونیک یا آب کشت عبارت است از کشت گیاه در آب یا محلول غذایی . در تعریف عملی دیگر این روش طریقه کاشتی است که در آن گیاهان، هر بار که آبیاری می شوند، مواد غذایی کودی هم به آنها داده می شود.
استفاده از هیدروپونیک توام با گلخانه ، سیستمی با تکنولوژی سطح بالااست. میزان تولید در چنین سیستمی نیز بسیار بالا بوده و از نظر مصرف آب و زمین بسیار با صرفه و در برابر شرایط جوی محفوظ است. از آنجا که تنظیم شرایط محیطی ریشه و هوا اهمیت فوق العاده ای در یک چنین سیستمهای کشاورزی دارد، پرورش گیاه در فضایی انجام می گیرد که در طراحی آن کنترل حرارت محیط ریشه و هوا ، نور ، آب ، تغذیه گیاه و شرایط نامساعد جوی تماماً در نظر گرفته شده است.
مزایای استفاده از این روش به شرح زیر می باشد:
1) افزایش طول دوره رشد گیاهان و مخصوصاً سبزیجات میوه ای
به گونه ای كه می توان زمان میوه دهی را برای محصولاتی مانند خیار و گوجه فرنگی تا 8 ماه افزایش داد كه این امر خود به دلیل عدم تلاش گیاه و عدم صرف انرژی زیاد برای جذب مواد غذایی مورد نیاز می‌باشد كه موجب جوان‌تر و شاداب‌تر ماندن بوته ها میشود. در اختیار قرار گرفتن مواد غذایی بدون هیچگونه كم و كاستی در عناصر ماكرو و میكرو موجب بالا رفتن كیفیت میوه ها و همچنین افزایش كمی تعداد میوه ها میشود. همچنین ارقام مورد استفاده در سیستم هایدروپونیك به دلیل عدم وجود مشكل تغذیه ای، ارقامی با عملكرد بالا و رشد زایشی قوی (برای محصولات میوه ای) هستند كه اصطلاحا ارقام پرگل نامیده می شوند و راندمان محصول را به میزان قابل توجهی بالا می برند. برداشت بالاترین میزان محصول سیستم را از نظر اقتصادی حتی در اراضی گرانقیمت یا نواحی پر تراکم مقرون به صرفه می سازد.
2) كمترین استفاده از مواد سمی و شیمیایی برای كنترل آفات و بیماریها
با در نظر گرفتن محیط كشت گیاهان و ضمن رعایت بهداشت محیط گلخانه می توان آلودگی را در این سیستم كشت گیاهان به حداقل رسانید به گونه ای كه نیاز به استفاده از علفكشها به صفر رسیده و سموم دفع آفات نباتی نیز در حداقل مقدار ممكن استفاده میشود كه موجب بالا رفتن ارزش غذایی محصولات می شود. همچنین به علت عدم وجود خاك، مشكل عمدة تولیدكنندگان محصولات گلخانه‌ای كه بیماری‌های خاكزاد می‌باشد در این روش منتفی می‌گردد.
3) كاهش هزینه های جاری تولید
استفاده از سیستم هایدروپونیك به دلیل كاهش نیروی كار انسانی، عدم نیاز به عملیات خاك ورزی و استفاده از سموم و عدم نیاز به مبارزه با علفهای هرز موجب كاهش هزینه های جاری تولید می شود. مخارج کار برای شخم و آماده سازی زمین ، تدخین خاک و ضد عفونی آب آبیاری و دیگر عملیات سنتی عملاً حذف میشود.
همچنین :
- در جاهایی که خاک (زراعی) وجود ندارد یا در جاهایی که خاک آلوده به بیماری هست گیاهان را میتوان به این روش کشت نمود .
- کنترل بهتر شرایط محیطی ( محیط ریشه ، تغذیه و آبیاری به موقع) یکی دیگر از مزایای این سیستمها است و در شرایط گلخانه از لحاظ نور ، درجه حرارت ، رطوبت و ترکیبات شیمیایی هوا قابل کنترل است.
-از آب حاوی مقادیر بالای نمک محلول با دقت زیاد میتوان استفاده کرد. چنانچه نمکهای محلول آب مصرفی بیشتر از 500 ppm باشد از یک سیستم آبکشت باز میتوان استفاده کرد و در آن با شستشوی مکرر محیط کشت از تجمع بیش از حد نمکهای محلول میشود جلوگیری کرد.
تمامی این دلایل كافیست تا اقتصادی بودن و عملی بودن این روش را نسبت به روشهای قدیمی ثابت كند.